تحلیل داده‌های توزیع سنی خانوارهای شهری ایران در بازه ۱۰ ساله (۱۳۹۳-۱۴۰۲) نشان می‌دهد سهم جوانان به‌طور چشمگیری کاهش یافته، درحالی که میانسالان و سالمندان اکنون سهم بزرگتری از جمعیت را به خود اختصاص داده‌اند,تغییری که چالش‌های جدیدی برای سیاست‌گذاری کلان ایجاد کرده است...
داده‌های توزیع سنی خانوارهای شهری ایران در سال‌های ۱۳۹۳و ۱۴۰۲نشان‌دهنده تحولات ساختاری در هرم جمعیتی کشور است. در بازه ۱۰ساله مورد بررسی، کاهش سهم گروه‌های سنی جوان به‌وضوح مشهود است. سهم کودکان کمتر از یک سال از ۰.۶درصد به ۰.۴درصد کاهش یافته که نشان‌دهنده افت ۰.۲واحد درصدی است. این روند در گروه یک تا ۵سال نیز با کاهش ۱.۷واحد درصدی (از ۶.۴درصد به ۴.۷درصد) ادامه یافته و احتمالاً بازتابی از کاهش نرخ باروری یا تغییر الگوهای فرزندآوری است. در گروه ۲۱تا ۳۰سال، کاهش چشمگیر ۷.۵واحد درصدی (از ۲۰.۲درصد به ۱۲.۷درصد) مشاهده می‌شود که می‌تواند ناشی از عوامل متعددی مانند مهاجرت جوانان برای تحصیل یا کار، تأخیر در تشکیل خانوار، یا کاهش جمعیت این گروه سنی باشد. در مقابل، افزایش سهم گروه‌های میانسال و سالمند نشان‌دهنده روند پیری جمعیت است. سهم گروه ۵۱تا ۶۰سال با رشد ۳.۷واحد درصدی (از ۶.۶درصد به ۱۰.۳درصد) به‌طور قابل توجهی افزایش یافته که احتمالاً مرتبط با ورود نسل‌های پرجمعیت گذشته به این بازه سنی است. گروه ۶۱تا ۷۰سال نیز با رشد ۱.۸واحد درصدی (از ۴.۵درصد به ۶.۳درصد)، بهبود امید به زندگی و دسترسی به خدمات بهداشتی را منعکس می‌کند. حتی گروه ۷۱سال و بیشتر با افزایش ۱.۸واحد درصدی، بر تشدید پیری جمعیت تأکید دارد. در گروه‌های سنی میانی، تغییرات محدودتر است. سهم گروه ۶تا ۱۰سال از ۶.۳درصد به ۶.۸درصد (رشد ۰.۵واحد درصدی) و گروه ۱۱تا ۱۵سال از ۶.۸درصد به ۷.۱درصد(رشد ۰.۳واحد درصدی) افزایش یافته است. این نوسانات جزئی ممکن است ناشی از ورود کودکان متولدشده در سال‌های قبل به بازه‌های سنی بالاتر باشد. پیامدهای این تحولات برای سیاست‌گذاری کلان قابل توجه است. پیری جمعیت فشار مضاعفی بر سیستم‌های تأمین اجتماعی، بهداشت، و بازنشستگی وارد می‌کند و نیازمند برنامه‌ریزی برای توسعه مراقبت‌های سالمندی و تأمین مالی پایدار است. از سوی دیگر، کاهش سهم جوانان در سن کار (به ویژه گروه ۲۱-۳۰سال) می‌تواند چالش‌هایی برای بازار کار و بهره‌وری اقتصادی ایجاد کند. راهکارهای احتمالی شامل جذب نیروی کار مهاجر، افزایش مشارکت زنان، و بهبود مهارت‌های شغلی است. همچنین، کاهش سهم کودکان زیر ۵سال هشداردهنده است و لزوم تدوین سیاست‌های تشویق فرزندآوری، نظیر ارائه مشوق‌های مالی و حمایت از تعادل کار-خانواده را پررنگ می‌کند. به گزارش اکوایران، در مجموع، این تغییرات نسبی نشان‌دهنده انتقال ساختار سنی ایران به سمت جامعه‌ای میانسال و سالمند است. با این حال، تفسیر دقیق‌تر این روندها مستلزم دسترسی به داده‌های کمّی (تعداد مطلق افراد) و تحلیل همزمان عواملی مانند نرخ باروری، مرگ‌ومیر، و مهاجرت است. آنچه در این گزارش ارائه شد، صرفاً بر پایه تغییرات سهم نسبی گروه‌های سنی استوار است و برای تصمیم‌گیری سیاستی، تکمیل آن با داده‌های جامع‌تر ضروری خواهد بود.
